Wie onderzoek doet voor een eigen publicatie (bijvoorbeeld een werkstuk, afstudeerscriptie, tijdschriftartikel of boek) maakt gebruik van bestaande literatuur en andere informatiebronnen. Dat is toegestaan, maar teksten en ideeën van anderen mag je niet zomaar in een eigen document overnemen. Bronvermelding is verplicht. Dit betekent dat je een verwijzing in je tekst moet opnemen waaruit blijkt wat de oorspronkelijke bron is. Wie dat niet doet, maakt zich schuldig aan plagiaat (Auteursrechten.nl). Daarbij gaat het om het geheel of gedeeltelijk overnemen van tekst, afbeeldingen of ideeën uit andermans werk zonder zorgvuldige bronvermelding. Plagiaat is niet toegestaan!
Het groene hbo maakt gebruik van de applicatie Turnitin om documenten te controleren op plagiaat. Turnitin wordt bijvoorbeeld gebruikt om ingeleverde verslagen van studenten te controleren, om te kijken of er overeenkomsten zijn met een eerder gemaakte opdracht of met verslagen van anderen, maar ook om te controleren of de bronvermeldingen correct zijn door te vergelijken met andere bronnen zoals het internet, wetenschappelijke tijdschriften en publicaties en met lokale databanken.
Studenten kunnen soms onbedoeld teksten en ideeën van anderen overnemen als ze werken met verschillende bronnen. Dit wordt onbedoeld plagiaat genoemd, het wordt vaak snel gezien als fraude. Om dit te voorkomen, zijn er gratis online plagiaatcheckers.
Met de Nederlandstalige Scribbr Plagiaat Checker kun je documenten uploaden en controleren op fraude. Met een gratis account kun je alleen zien hoe groot het risico op fraude is. Het bronnenoverzicht van de gratis versie toont je de top vijf belangrijkste bronnen die het meest overeenkomen met jouw document. Wil je het volledige rapport zien, met alle bronnen, dan biedt Scribbr ook een premium plagiaatcontrole. Je betaalt per document.
Bij alle overnames plaats je een bronvermelding.
Opmerking. Iconen overgenomen uit de collectie Pictogrammen Word in Microsoft 365.
De Auteurswet (artikel 16) schrijft voor dat op zijn minst de naam van de maker duidelijk vermeld moet worden. Een volledige bronvermelding heeft de voorkeur. Zo laat je duidelijk de oorsprong van het gebruikte materiaal zien en weet je zelf altijd waar je het vandaan hebt gehaald.
Dit doe je door een aantal gegevens te vermelden, zoals:
De persoonlijkheidsrechten zijn gebaseerd op de persoonlijke band tussen de maker en zijn of haar werk. Ze worden ook wel de ‘morele’ rechten genoemd. Persoonlijkheidsrechten blijven altijd bij de maker, óók als de exploitatierechten op een werk aan een ander zijn overgedragen (werkgever of uitgever). Het is wel mogelijk om als maker (deels) afstand te doen van je persoonlijkheidsrechten.
Naamsvermelding is een onderdeel van de persoonlijkheidsrechten die de auteurswet aan de maker van een werk toekent. Indien redelijkerwijs mogelijk is het verplicht om de naam van de maker bij een werk te vermelden. Anders is er sprake van plagiaat.
Om de ideeën van anderen te integreren in je tekst, kun je gebruik maken van citeren, parafraseren of samenvatten:
Je verwijst naar de bronnen in de tekst zelf (in-tekst-citatie). Behalve tussen haakjes mag de verwijzing naar de bron ook in de zin verwerkt worden. Zie voor meer informatie de Library guide APA-richtlijnen - verwijzen in tekst.
Een bronnenlijst, ook literatuurlijst of bibliografie genoemd, is een overzicht van alle bronnen (met uitzondering van persoonlijke communicatie) waar in de tekst naar wordt verwezen. In de bronnenlijst zet je boeken, tijdschriftartikelen, websites en andere bronnen waarvan je informatie hebt gebruikt in je verslagen en werkstukken en andere producten. Dit noemen we referenties.
De bronnenlijst bevindt zich aan het einde van de tekst als nieuw hoofdstuk, voor de eventuele bijlagen. De lijst is altijd alfabetisch gerangschikt, ongeacht de bron of het materiaal. Het doel van deze lijst is dat de lezer het geraadpleegde document kan terugvinden. Zie voor meer informatie de Library guide APA-richtlijnen - bronnenlijst.
Een uniforme stijl maakt teksten en vooral bronvermeldingen overal ter wereld herkenbaar. Er zijn meerdere stijlen van bronvermelding, voor een overzicht zie Referentiestijlen (Auteursrechten.nl).
Binnen het groene hbo worden vooral de richtlijnen van de American Psychological Association (APA) gebruikt. De van oorsprong Amerikaanse APA-richtlijnen zijn vertaald en aangepast aan de Nederlandse situatie.
Bronvermelding in APA-stijl houdt in dat in de lopende tekst naar een bron wordt verwezen met vermelding van auteur en jaar. Aan het eind van de tekst wordt een bronnenlijst met gedetailleerde beschrijvingen (referenties) van alle in de tekst genoemde bronnen opgenomen.
Uitgebreide informatie over de APA-richtlijnen (7e editie) met veel voorbeelden kun je vinden in de Library guide APA-richtlijnen of ga direct naar de Nederlandstalige handleiding De APA-richtlijnen uitgelegd: Een praktische handleiding voor bronvermelding in het hoger onderwijs (3e herziende editie). Deze is gratis te downloaden via www.auteursrechten.nl/apa en in handige ringband voor € 6,95 (exclusief verzendkosten) te koop via Studie Bijdehand.
In een reeks video's van Project APA7 worden verschillende onderdelen van bronvermelding uitgelegd. Er is ook een APA Blog, daar biedt The APA-Team (een initiatief van Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) ondersteuning bij het gebruik van APA, met toelichtingen bij veelvoorkomende vragen en er is de mogelijkheid een reactie te geven of een vraag te stellen.
Het juist verwijzen naar in de tekst gebruikte literatuur en het opstellen van een goede literatuurlijst is veel werk. Je kunt de bronvermelding handmatig invoeren of de mogelijkheden voor APA in Word (Auteursrechten.nl) toepassen, maar je kunt ook gebruik maken van referentiemanagers zoals Mendeley.
Mendeley is een referentiemanager, ook wel bibliografische software genoemd. Met een referentiemanager kun je je bronnen makkelijk:
Het werkt grotendeels automatisch waardoor je veel tijd bespaart vergeleken met wanneer je je bronnen handmatig via Word zou verwerken.
In de Library guide Mendeley staan alle stappen uitgelegd, waar je de software kunt vinden en op je computer installeert, hoe je bronnen kunt invoeren en hoe je de bronnen kunt indelen in het programma zelf. Ook leer je hoe je bronnen vervolgens in je Word-bestand verwerkt en een literatuurlijst maakt.
Er bestaan naast Mendeley ook andere referentiemanagers, zoals Endnote, Refworks en Zotero, maar deze zijn ofwel niet gratis (Endnote en Refworks), ofwel de gratis versie biedt aanzienlijk minder opslagruimte (Zotero). Uiteraard ben je vrij om zelf te kiezen welke referentiemanager je gebruikt. Alle referentiemanagers werken ongeveer op dezelfde manier, op Referentiemanagers (Auteursrechten.nl) vind je meer informatie.
Interessante links:
Nog meer informatie nodig? Neem contact op met het Auteursrechten Informatiepunt (AIP) van je instelling. De medewerkers van het AIP informeren en adviseren je graag.