In Nederland berust op wetten, verordeningen, rechterlijke uitspraken en administratieve beslissingen geen auteursrechten. Andere overheidspublicaties zoals rapporten kunnen wel beschermd zijn met auteursrechten. Desondanks mag dat werk worden gekopieerd en gepubliceerd, behalve als er op het werk zelf staat dat auteursrechten zijn voorbehouden.
Je mag niet zonder meer wetten, verordeningen of rechtelijke uitspraken uit bijvoorbeeld juridische databanken zoals Opmaat gebruiken in het onderwijs. Deze worden door het databankenrecht beschermd. Er is een bewerking gedaan (verzameling, zoekfunctionaliteit, extra functies of tools) op de overheidspublicaties en de rechten daarvan liggen dan bij de uitgever. Mediatheeklicenties staan hergebruik vaak wel toe.
Als docent heb je vaak toegang tot extra materiaal bij een boek van een uitgever. Denk aan opdrachten, presentaties of figuren en tabellen. Dit materiaal mag je altijd gebruiken in een (fysieke) les onder de voorwaarden van de vertoningsbeperking.
Veelal mogen deze ook op de elektronische leeromgeving (ELO) worden gedeeld met de studenten, al dan niet in aangepaste vorm, mits het boek wordt voorgeschreven (verplichte literatuur op de boekenlijst). Soms moet je alsnog toestemming vragen aan de uitgever, lees de voorwaarden daarom goed en neem bij twijfel contact op met het Auteursrechten Informatiepunt (AIP) van je hogeschool.
Een boek dat niet meer wordt verkocht én ook niet wordt herdrukt, wordt beschouwd als ‘uit de handel’ (Out-of-Commerce). Maar dat betekent niet dat hergebruik zonder meer is toegestaan, want zeer waarschijnlijk is het werk niet vrij van auteursrechten.
Soms is contractueel overeengekomen dat een auteur de auteursrechten weer terugkrijgt van de uitgever als het werk niet meer gedrukt wordt, maar dat zal vaak niet het geval zijn. Je moet dan alsnog toestemming vragen aan de uitgever om meer dan 25% van het boek ‘uit de handel’ beschikbaar te mogen stellen voor studenten (digitaal of op papier). Het is ook mogelijk om vooraf toestemming aan te vragen via Stichting UvO. Zij hanteren een ander, lager tarief voor boeken die niet langer in de handel zijn. Neem daarvoor contact op met het Auteursrechten Informatiepunt (AIP) van je hogeschool.
Wanneer aangeleverd werk van externen, bijvoorbeeld een presentatie van een gastdocent of gastspreker, wordt geplaatst op de elektronische leeromgeving (ELO) van de hogeschool, dan ligt het auteursrecht bij de maker maar de verantwoordelijkheid bij degene die het op de ELO plaatst. Doorgaans is dat een docent of andere medewerker van de hogeschool. Voldoet de inhoud niet aan de regels van het auteursrecht, bijvoorbeeld qua bronvermelding en/of de voorwaarden van de Easy Access-regeling (hbo), dan kan het gezien worden als een inbreuk op het auteursrecht.
Wanneer je een presentatie van een gastles op de ELO plaatst, vermeld dan op de begindia dat dit een presentatie van een gastles is en dat je toestemming hebt gekregen om de presentatie met studenten te delen.
Een copyrightvermelding (copyright notice) in een publicatie of op een website geeft aan wie de maker/auteursrechthebbende van dat werk is. Vaak bestaat dit uit de vermelding van het copyrightteken © of het woord copyright, de naam van de maker en een publicatie- of bijwerkdatum.
Wanneer deze informatie ontbreekt, is het werk waarschijnlijk nog wel beschermd door het auteursrecht en moet je daarom rekening houden met de rechten van de maker(s). Met inachtneming van de voorwaarden van de Easy Access-regeling kun je het in principe gebruiken. Probeer in andere gevallen de rechthebbende(n) te achterhalen om toestemming te vragen.
Wil je als docent studentproducten gebruiken? zie Studentproducten verveelvoudigen.
Dat een publicatie door iemand is geschreven, betekent niet automatisch dat diegene de auteursrechthebbende is van dat werk. De auteursrechten van een uitgegeven publicatie berusten bijvoorbeeld vaak gedeeltelijk bij de uitgever, en soms zelfs helemaal.
Bij wetenschappelijke publicaties met meerdere auteurs is er meestal sprake van gezamenlijk auteursrecht. Voor alles wat met de publicatie wordt gedaan, is toestemming nodig van de coauteurs. Je hoeft echter geen rekening met coauteurs te houden als je eigen werk een deel is van een gezamenlijk werk waarbinnen de werken bij elkaar horen. Deze werken moeten aan elkaar aangepast en te scheiden zijn. Denk bijvoorbeeld aan hoofdstukken in een handboek. Waar het op aankomt, is dat de individuele bijdragen van de verschillende auteurs nog te onderscheiden zijn.
Je kan je coauteurs vragen om toestemming voor gebruik in het onderwijs, maar alleen als de auteursrechten niet zijn overgedragen aan de uitgever. In dat geval is toestemming nodig van de uitgever.
Een mondelinge overeenkomst is niet controleerbaar voor anderen, waaronder Stichting UvO.
Heeft de auteursrechthebbende toestemming gegeven voor gebruik van een lange overname in jouw onderwijs, vraag dan om een schriftelijke bevestiging. Een (kopie van een) korte e-mail is al voldoende. Zorg dat de voorwaarden van de toestemming duidelijk worden vermeld: het doel van gebruik, de termijn en een eventuele vergoeding.
De Easy Access-regeling (hbo) geldt niet voor onderwijs met een commercieel oogmerk, bijvoorbeeld bedrijfsopleidingen of cursussen. Geef je commercieel onderwijs en gebruik je daarbij auteursrechtelijk beschermd materiaal, dan ben je verplicht om dit gebruik goed te regelen. Zorg voor toestemming van rechthebbende(n) en betaal een billijke vergoeding.
Nog meer informatie nodig? Neem contact op met het Auteursrechten Informatiepunt (AIP) van je instelling. De medewerkers van het AIP informeren en adviseren je graag.