De hogeschool oefent de auteursrechten uit over alle producten die onderzoekers ten behoeve van de hogeschool maken in het kader van de uitoefening van hun functie. De hogeschool volgt hierin de geldende wetgeving en cao-hbo (zie Inleiding bij Eigenaarschap elders in deze Library guide). De hogeschool hanteert een publicatiebeleid en geeft daarin aan dat het belangrijk is dat de producten van onderzoekers zoveel mogelijk open access beschikbaar zijn. Sla dit beleid binnen jouw hogeschool erop na.
In kort komt het erop neer dat de onderzoeker, tenzij dit onmogelijk is door wet- en regelgeving of andere afspraken of contracten, onderzoekspublicaties én de onderliggende data open access zal publiceren. Als onderzoeker kun je dan zelf bepalen wat je met je werk doet: zonder beperkingen verspreiden, bijvoorbeeld via je eigen website of via de repository van je hogeschool, voor lesdoeleinden gebruiken, aanpassen en/of er een nieuwe publicatie van maken.
Als je bij meerdere werkgevers in dienst bent, of in teams onderzoek doet waarin mensen zitten die in dienst zijn bij andere werknemers of freelance werken, is het verstandig om van tevoren afspraken te maken.
Lees elders in deze Library guide meer over de auteursrechten van de onderzoeker.
De belangrijke aspecten van publiceren op een rijtje:
Repository: Door je publicatie te publiceren via de repository, het digitale archief van onderzoekspublicaties, van je hogeschool kies je voor een duurzame en gestandaardiseerde manier om je publicatie op te slaan. Een repository zorgt voor mondiale zichtbaarheid van de onderzoeksresultaten van de hogeschool zonder belemmering en maakt open access publiceren door zelfarchivering (groene route, zie verder) mogelijk.
Open Access: Overweeg om je eigen werk in open access tijdschriften en/of via de repository van je hogeschool te publiceren. Dit betekent dat je werk vrij beschikbaar is voor iedereen, zonder dat er een abonnement of eenmalige betaling nodig is. Dit kan de zichtbaarheid en impact van je werk vergroten.
Creative Commons Licenties: Als je je eigen werk publiceert, kun je overwegen om het onder een Creative Commons-licentie te plaatsen. Dit geeft anderen duidelijk aan hoe ze je werk mogen gebruiken, delen en aanpassen, afhankelijk van de licentie die je kiest. Lees elders in deze Library guide meer over deze Creative Commons Licenties.
Ethiek en Integriteit: Zorg ervoor dat je altijd ethisch handelt bij het publiceren van je werk. Vermijd plagiaat door altijd correct te citeren en denk aan de bronvermelding. Houd je aan de richtlijnen van je instelling of tijdschrift voor ethisch onderzoek en publicatie.
Promotie: Denk na over hoe je je werk kunt promoten zodra het is gepubliceerd. Gebruik sociale media, netwerken en conferenties om je bevindingen te delen met een breder publiek.
Je kunt op twee manieren publiceren:
1. Bij een uitgever:
Als je besluit om bij een uitgever te publiceren kun je verschillende afspraken maken. Je kunt de auteursrechten overdragen aan de uitgever, maar er zijn ook mogelijkheden waarbij je de auteursrechten (gedeeltelijk) behoudt. Ook kan je laten vastleggen op welke manier je publicatie hergebruikt mag worden. Met dit laatste zorg je ervoor dat je tegemoet komt aan het publicatiebeleid van je hogeschool om zo veel mogelijk open access te publiceren.
SURF heeft voor onderzoekers die bij een uitgever publiceren een licentie tot publiceren ontwikkeld die onderzoekers enerzijds helpt om de zeggenschap over de auteursrechten in eigen hand te houden en anderzijds tegemoet komt aan de belangen van de uitgever.
Je kunt ook al bij de selectie van je tijdschrift rekening houden met de mogelijkheden om open access te publiceren. Of een bepaald tijdschrift open access toestaat en onder wat voor voorwaarden, is in de internationale databank Jisc Open policy finder te zien. Ook kun je de Directory of open Access Journals (DOAJ) raadplegen.
Uitgevers hanteren diverse manieren om open access te publiceren, de meest voorkomende zijn de zogenaamde gouden en groene route:
Gouden route: Je publiceert direct open access bij de uitgever zelf. De publicatie wordt direct vrij beschikbaar gesteld op de website van de uitgever. Vaak zijn hieraan publicatiekosten verbonden - de Article Processing Charges (APC) - houd hier rekening mee bij de projectbegroting.
Groene route: De uitgever laat toe dat je een versie van je publicatie, meestal na een embargotermijn, opneemt in de repository van je hogeschool. Het wordt ook wel open access publiceren door zelfarchivering genoemd.
Raadpleeg het open access-beleid van de uitgever om inzicht te krijgen in de routes die ze hanteren en de bijbehorende kosten en voorwaarden.
2. In eigen beheer:
Je kunt er ook voor kiezen om een publicatie in eigen beheer te publiceren. Hierbij kan dan eenvoudig open access toegepast worden. Open access publiceren in eigen beheer behelst de volgende stappen:
Ga in je hogeschool na welke diensten (bijvoorbeeld Marketing & Communicatie) of medewerkers (bijvoorbeeld informatiespecialisten) je ondersteuning kunnen bieden bij elk van deze stappen. Stap 1 en stap 5 kan je sowieso niet zelf doen als onderzoeker.
Aeres Hogeschool, HAS green academy en Van Hall Larenstein hebben een gezamenlijke repository. De publicaties die worden opgenomen in deze repository worden beschikbaar gesteld via Greeni. Vanuit Greeni komen de publicaties ook terecht op landelijke platforms als HBO Kennisbank, Publinova en Groen Kennisnet, op het internationale platform OpenAIRE (Netherlands Research Portal) en worden ze vindbaar in Google Scholar. Meld je publicatie, welke manier van publiceren je ook kiest (zie hierboven), aan voor opname in de Greeni repository.
Als je in je publicatie gebruik maakt van werken van anderen, dan moet je bij het (open access) publiceren van deze publicatie rekening houden met de rechten van die ander. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van een afbeelding als citaat om iets te verhelderen.
Wanneer je bijvoorbeeld publiceert bij een uitgever zal je als auteur moeten verklaren dat je de volledige auteursrechten op de publicatie bezit. Is dat niet het geval, dan moet je dat regelen voor je publiceert. Hierbij moet ook rekening worden gehouden bij het toekennen van een Creative Commons-licentie aan je publicatie.
Als je publicatie ook werken bevat waarvan de auteursrechten bij een ander blijft, dan moet je bij publiceren er in ieder geval voor zorgen dat het delen als geheel is toegestaan. Maak duidelijk dat voor het betreffende materiaal 'alle rechten voorbehouden' geldt. Je kunt wel een CC-licentie toekennen die alleen van toepassing op de delen waarvan jij de auteursrechten bezit. Noteer bijvoorbeeld "Tenzij anders vermeld, is dit werk gelicenseerd onder de CC BY 4.0 licentie" of benoem specifiek de werken die uitgezonderd zijn van je licentie.
Elders in deze Library guide geven we aan dat onderzoeksdata niet altijd beschermd worden door het auteursrecht. En dat we daarom ook kijken naar eigenaarschap om een bredere context aan te geven. Vanuit de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit heeft de hogeschool een zorgplicht om onderzoeksdata zo veel mogelijk openbaar en toegankelijk te maken in navolging van de FAIR-principes. Deze principes zijn geformuleerd om iedereen die onderzoeksdata produceert en publiceert, te helpen de data vindbaar, toegankelijk, uitwisselbaar en herbruikbaar te maken. Daarbij geldt ‘as open as possible, as closed as necessary’. Dit sluit aan bij open access-publiceren hierboven en dezelfde grondbeginselen zijn van toepassing.
Hoe maak je je data FAIR?
Ga in je hogeschool na welke repository wordt geadviseerd voor het beschikbaar maken van je onderzoeksdata en voor ondersteuning bij het voldoen aan de FAIR-principes.
Onderzoekers die persoonsgegevens verwerken moeten voldoen aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die de bescherming van persoonsgegevens reguleert. Dit houdt in dat onderzoekers zorgvuldig moeten omgaan met het verzamelen, opslaan en gebruiken van deze data, onder andere door de data te minimaliseren, een duidelijke rechtsgrond te hebben, de betrokkenen te informeren, technische en organisatorische beveiligingsmaatregelen te nemen, en transparantie te waarborgen.
Indien zorgvuldigheid in acht wordt genomen verhindert de AVG niet dat onderzoeksdata met persoonsgegevens na het onderzoek gedeeld kunnen worden met andere onderzoekers voor reproduceerbaarheid en hergebruik. Naast bovenstaande maatregelen gelden ook de volgende voorwaarden voor hergebruik van persoonsgegevens:
Wil je onderzoeksdata van anderen gebruiken? Door bestaande onderzoeksdata te (her)gebruiken kan dubbele dataverzameling worden voorkomen en je eigen project worden verrijkt. Bij (her)gebruik van onderzoeksdata is het belangrijk te weten wat de juridische status is van de data. Als er rechten op data liggen, gaat het meestal om auteurs- en databankrechten. Een belangrijke bron hierbij is het rapport 'De juridische status van ruwe data, een wegwijzer voor de onderzoekspraktijk'. Dit rapport licht toe op welke wijze onderzoeksdata beschermd kunnen zijn en geeft een overzicht van de belangrijkste wetgeving en rechtspraak. Het rapport uit 2009 is geschreven door het Centrum voor Intellectueel Eigendomsrecht (CIER) in opdracht van SURF. De verkorte wegwijzer in hoofdstuk 1 van dit rapport is een handig hulpmiddel: met deze wegwijzer kun je als onderzoeker snel bepalen welke toestemming nodig is om (open) onderzoeksdata van anderen te mogen (her)gebruiken. Data zijn over het algemeen van iemand, een (overheids)organisatie, maak afspraken met deze instantie over het gebruik van hun data in jouw project. Hou daarbij ook rekening met wat jij met al de data wilt doen als je onderzoek is afgerond.
Zoals elders in deze Library guide al aangegeven staan onderzoekers die promoveren aan een hogeschool ingeschreven als 'contractpomovendus' bij een universiteit en wordt de promovendus als rechthebbende gezien van zijn proefschrift.
Bij de meeste universiteiten is het verplicht om je proefschrift openbaar te maken via de universitaire repository. Die openbaarmaking is geen enkel probleem indien je als promovendus de volledige rechthebbende bent van je proefschrift. Je hebt dan immers het uitsluitende recht om dit werk openbaar te maken of te kopiëren. Maar wanneer het proefschrift geheel of gedeeltelijk wordt gepubliceerd door een uitgever, kan het zijn dat je als promovendus niet meer de volledige zeggenschap hebt over het hele proefschrift. Bijna alle uitgevers zijn echter bekend met de verplichting om een digitale versie van het proefschrift in een repository te deponeren. Overleg met de uitgever over de mogelijkheden en eventuele voorwaarden, bijvoorbeeld een embargoperiode, en informeer de universiteit hierover. Zodra het embargo verloopt, maakt de universiteit je proefschrift openbaar. Dit komt overeen met het open access publiceren volgens de groene route zoals hierboven beschreven bij Publicaties. Ook de andere hierboven beschreven aspecten van publiceren gelden voor promovendi.
Verspreid je proefschrift verder, bijvoorbeeld via je eigen website en netwerken. Maak gebruik van één van de permalinks die je krijgt: die van de repository van de universiteit, de Greeni-repository of de permalink die je krijgt via de uitgever (de zogenaamde DOI-link).
|
Interessante links:
|
Nog meer informatie nodig? Neem contact op met het Auteursrechten Informatiepunt (AIP) van je instelling. De medewerkers van het AIP informeren en adviseren je graag.