Elders in deze Library guide kun je lezen dat de Auteurswet het uitsluitende recht van de maker regelt om zijn werk openbaar te maken of te verveelvoudigen. Veel situaties zouden in de dagelijkse praktijk inbreuk op auteursrechten vormen wanneer er geen uitzonderingen, oftewel beperkingen op de rechten van de maker, zouden gelden. De wettelijke beperkingen staan in de artikelen 15-25a Aw. Zij dienen verschillende doelen: van informatievrijheid en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer tot het algemeen belang. Hieronder gaan we in op de meest voorkomende uitzonderingen.
✔ Linken naar rechtmatig openbaargemaakt auteursrechtelijk beschermd materiaal is altijd toegestaan.
Je hoeft hiervoor geen toestemming aan de rechthebbende(n) te vragen en je hoeft hiervoor ook geen vergoeding te betalen.
Lees meer over hoe je het best kunt linken - zodat de toegang tot wat je linkt zo lang mogelijk blijft werken - elders in deze Library guide.
✖ Linken naar illegaal (= zonder toestemming van de rechthebbende) geplaatste content en/of het omzeilen van (technische) beperkings-/beveiligingsmaatregelen is niet toegestaan.
✔ Het is toegestaan om een enkele kopie te maken van een werk voor eigen oefening, studie of gebruik.
✖ Het is niet toegestaan om meerdere kopieën te maken en die te verspreiden, al dan niet tegen betaling.
✔ Het citaatrecht maakt het mogelijk een deel van een tekst of een afbeelding zonder toestemming van de maker te gebruiken, mits je zorgvuldig naar de bron verwijst.
Wanneer je citeert uit auteursrechtelijk beschermd werk hoef je ook geen vergoeding te betalen.
Hieronder valt zowel het letterlijk citeren uit het werk als ook het parafraseren (herformuleren) van dat werk.
Voorwaarde is dat een citaat:
✔ Een beschermd werk mag je zonder toestemming van de rechthebbende vertonen of laten horen als dit een onderwijsdoel heeft.
Er mag dan geen sprake zijn van een winstoogmerk.
Dit geldt voor films, video- en televisieprogramma’s, muziek- en geluidsopnamen en voor stilstaand beeld zoals foto’s en kunstwerken.
De openbaarmaking moet deel uitmaken van het onderwijsprogramma en fysiek binnen de onderwijsinstelling zelf plaatsvinden.
De openbaarmaking mag ook plaatsvinden via een digitaal college (bijvoorbeeld via Zoom of Teams).
✖ Een presentatie met bijvoorbeeld alle afbeeldingen uit een studieboek of een volledige film of volledig muziekstuk op een elektronische leeromgeving (ELO) zetten zodat studenten het thuis kunnen zien of beluisteren, mag dus niet.
Wel is het mogelijk om via instanties als Videma (televisie) en FilmService (film) een regeling te treffen waardoor je feitelijk alle video- en televisieprogramma’s binnen een hogeschool mag vertonen. Zie Beeldmateriaal - Film, video en tv.
Ook zijn er binnen de Easy Access-regeling afspraken gemaakt met de instantie Pictoright voor het gebruik van afbeeldingen in presentaties die op de ELO komen te staan. Zie Beeldmateriaal - Afbeeldingen.
✔ Delen van werken mogen gekopieerd en openbaar worden gemaakt als toelichting bij niet-commercieel onderwijs.
Openbaar maken via een ELO mag in dit geval dus wel, mits het bedoeld is voor onderwijsdoelen.
Het gaat bij deze uitzondering om delen van werken die niet onder het citaatrecht kunnen vallen.
De auteursrechthebbenden hebben recht op een billijke vergoeding voor het gebruik van hun werk.
De Easy Access-regeling regelt het gebruik van delen van werken als toelichting bij niet-commercieel onderwijs.
✖ De delen van de werken zijn een toelichting op het onderwijs. Dit houdt in dat ze aanvullend zijn maar niet het onderwijs vervangen.
Deze uitzondering geldt niet voor commercieel onderwijs.
De uitzondering geldt voor delen van werken, de omvang mag de grens bepaald in de Easy Access-regeling niet overstijgen.
✔ In Nederland berusten op wetten, verordeningen, rechterlijke uitspraken en administratieve beslissingen geen auteursrechten.
Andere overheidspublicaties kunnen wel beschermd zijn met auteursrechten. Desondanks mag dat werk worden gekopieerd en gepubliceerd, ✖ behalve als er op het werk zelf staat dat auteursrechten zijn voorbehouden. Zie ook Bijzondere gevallen.
✔ Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, wordt niet beschouwd iedere handeling die noodzakelijk is voor het omzetten van een gepubliceerd geschrift in een voor een leesgehandicapte toegankelijke vorm door een leesgehandicapte of een namens hem optredende persoon of door een toegelaten entiteit, mits rechtmatig toegang heeft tot het gepubliceerde geschrift, het omgezette werk uitsluitend bestemd is voor gebruik door de leesgehandicapte en de integriteit van het gepubliceerde geschrift zoveel mogelijk geëerbiedigd wordt.
✖ Een publicatie in een voor een leesgehandicapte toegankelijke vorm mag dus niet gedeeld worden op bijvoorbeeld een elektronische leeromgeving (ELO) waarbij ook studenten zonder de leeshandicap toegang hebben tot de publicatie.
Interessante links:
Nog meer informatie nodig? Neem contact op met het Auteursrechten Informatiepunt (AIP) van je instelling. De medewerkers van het AIP informeren en adviseren je graag.