In deze module leer je waarom, wanneer en hoe je op een correcte manier moet verwijzen naar de informatiebron die je gebruikt hebt, en middelen die daarbij behulpzaam kunnen zijn.
Bronvermelding is het aangeven van de oorsprong van informatie en van verwerkte teksten, afbeeldingen en beeldfragmenten, die zijn gebruikt voor het creëren van een gepubliceerd werk. Er zijn verschillende systemen voor bronvermelding, het groene hbo gebruikt doorgaans de APA-richtlijnen.
Bronvermeldingen dienen de lezers of kijkers in staat te stellen de betrouwbaarheid van de informatie te beoordelen, om anderen de gelegenheid te geven de informatie uit te diepen door nader onderzoek of deze te corrigeren en geven de maker van het origineel de 'eer' en waardering waar hij of zij recht op heeft. Teksten en ideeën van anderen mogen niet zonder bronvermelding in een eigen document gepresenteerd worden, dat is plagiaat.
Bij het gebruikmaken van andermans werk is bronvermelding auteursrechtelijk verplicht. Plagiaat door studenten gebeurt in de meeste gevallen onbewust. Het is dus veeleer zaak om te voorkomen (plagiaatpreventie) dan te genezen (plagiaatdetectie).
Definitie van plagiaat:
Plagiaat is elke overname van een werk van zichzelf of van anderen, op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm en zonder adequate bronvermelding.
Toelichting:
"...overname van een werk..."
"...op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm..."
"...zonder adequate bronvermelding..."
Plagiaat kan worden herkend aan:
Plagiaat kan ook digitaal worden opgespoord door een deel van een verdachte zin of meerdere zinnen in te typen in een zoekmachine of door gebruik te maken van software die specifiek ontworpen is om tekstovereenkomsten op te sporen (plagiaatdetectiesoftware).
Er zijn situaties waarin je niet hoeft te verwijzen:
Als je een algemeen bekend feit vermeldt. Dit is een ietwat rekbaar begrip, maar een goed criterium is dat je ouders/broers/zussen dit feit eveneens kennen zonder dat zij hiervoor informatie moeten opzoeken.
Algemeen bekend feit: de begin- en einddatum van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918); de naam van de huidige bondskanselier van Duitsland (Friedrich Merz).
Geen algemeen bekend feit: de begin- en einddatum van de Derde Punische Oorlog (149-146 v.C.); de naam van de senaatsvoorzitter van Madagascar in 2008-09 (Yvan Randriasandratriniony).
Voor bronvermelding zijn verschillende systemen voorhanden. Het groene hbo gebruikt doorgaans de richtlijnen van de American Psychological Association (APA). Bronvermelding in APA-stijl houdt in dat in de lopende tekst naar een bron wordt verwezen met vermelding van auteur en jaar. Aan het eind van de tekst wordt een bronnenlijst met gedetailleerde beschrijvingen (referenties) van alle in de tekst genoemde bronnen opgenomen.
Hoe wordt in de tekst verwezen naar een citaat of een parafrase?
Een citaat staat altijd tussen dubbele aanhalingstekens (“…”), tussen haakjes worden auteur(s), jaartal of datum en indien van toepassing het paginanummer genoemd.
Een parafrase staat nooit tussen aanhalingstekens, tussen haakjes worden auteur(s) en jaartal of datum genoemd. Het noemen van een paginanummer is niet verplicht maar mag wel.
Behalve tussen haakjes mag de verwijzing naar de bron ook in de zin verwerkt worden.
Hoe wordt een bronnenlijst opgesteld?
De bronnenlijst bevindt zich aan het einde van de tekst als nieuw hoofdstuk, voor de eventuele bijlagen. De lijst is alfabetisch, ongeacht de bron of het materiaal en bestaat dus niet uit aparte rubrieken met boeken, artikelen, websites, etc.
Het doel van deze lijst is dat de lezer het geraadpleegde document kan terugvinden.
Wat wordt niet in een bronnenlijst opgenomen?
In een bronnenlijst staan alleen verwijzingen die door de lezer kunnen worden geraadpleegd, daarom worden interviews, e-mails, persoonlijke gesprekken, lessen, workshops, etc. niet genoemd. Er kan wel naar verwezen worden in de tekst. Bij APA worden titulatuur, ISBN of ISSN nooit vermeld.
De van oorsprong Amerikaanse APA-richtlijnen zijn vertaald en aangepast aan de Nederlandse situatie. Uitgebreide informatie over de APA-richtlijnen kun je vinden in de Library guide APA-richtlijnen of ga direct naar de Nederlandstalige handleiding De APA-richtlijnen uitgelegd: Een praktische handleiding voor bronvermelding in het hoger onderwijs, gratis te downloaden via www.auteursrechten.nl/apa en in handige ringband voor € 6,95 (exclusief verzendkosten) te koop via Studie Bijdehand.
In een reeks video's van Project APA7 worden verschillende onderdelen van bronvermelding uitgelegd. Er is ook een APA Blog, daar biedt The APA-Team (een initiatief van Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) ondersteuning bij het gebruik van APA, met toelichtingen bij veelvoorkomende vragen en er is de mogelijkheid een reactie te geven of een vraag te stellen.
Bronnen vermelden volgens de APA-richtlijnen is vaak lastig als je er geen ervaring mee hebt. Microsoft Word kan je daarbij helpen en ook bestaat er bibliografische software. Dit is gespecialiseerde programmatuur die het correct verwerken van bronnen in werkstukken en publicaties enorm kan vergemakkelijken.
Microsoft Word 2013 en 2016 bieden de optie om via een speciaal menu een bronvermelding volgens de APA-richtlijnen te maken. De gebruiker hoeft alleen de gegevens van de geraadpleegde bron (boek, artikel, website etc.) in te voeren. Een korte uitleg van het gebruik van deze optie:
Vermelding van een citaat of parafrase
Vermelding in een bronnenlijst
Klik voor een uitgebreide uitleg op de helpfunctie in Word (vraagteken rechtsboven) en zoek op APA of raadpleeg de handleiding De APA-richtlijnen toepassen met behulp van Word 2013 en Word 2016 (pdf).
Om het correct verwerken van bronnen in werkstukken en publicaties te vergemakkelijken kun je gebruik maken van gespecialiseerde bibliografische software, bijvoorbeeld Mendeley.
Mendeley
Mendeley is een referentiemanager. Met een referentiemanager kun je je bronnen makkelijk:
Het werkt grotendeels automatisch waardoor je veel tijd bespaart vergeleken met wanneer je je bronnen handmatig via Word zou verwerken.
In de Library guide Mendeley staan alle stappen uitgelegd, waar je de software kunt vinden en op je computer installeert, hoe je bronnen kunt invoeren en hoe je de bronnen kunt indelen in het programma zelf. Ook leer je hoe je bronnen vervolgens in je Word-bestand verwerkt en een literatuurlijst maakt.